Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen
coskunkucukozmen@gmail.com
BORÇ TAVANI VE FAİZLERİN SEYRİ
31/05/2023 Borç tavanı, Kongre'nin Federal Hükümeti'nin harcamalarını karşılamak için "şu kadar para ödünç alabilirsiniz bizden" dediği maksimum para limiti. Burada Kongre'yi iktidar ve muhalefet kanatlarıyla birlikte düşünelim. Biden taraftarıyla Biden'ın muhalefeti olan taraftarlar yani Cumhuriyetçilerle Demokratlar arasında bir kavgaya dönüşen meseleydi "borç tavanı". Her seferinde 'çok harcadınız' diye sitemde bulunuyorlardı ama buradan çıkacak olumsuz bir haber her iki tarafı ayrıca Amerika'nın kredibilitesini etkiliyor ki herkes bunun da farkındaydı. Amerika'nın temerrüde düşmesi kendi içinde yaratacağı olumsuz etkiler yanında bir sonraki halkada Amerika Birleşik Devletleri ile yakın ilişki içinde olan ülkeleri de etkiliyor. Burada yakın ilişkilerden kastım ABD'nin uzun vadeli tahvillerini elinde bulunduran ülkeler. Hatırlatalım; Birinci Dünya Savaşı sırasında oluşturuldu bu boçlanma sistemi. 1917'den önce her borç için bir onaylama gerekiyordu. Bu süreçte 1960'dan bu yana 78 kez borç limiti yükseltildi ve en son Aralık 2021'de 2.5 trilyon dolar artırdılar ve 31,4 trilyon dolar ile sınırladılar. Şimdi Kongre "Ben bu borç tavanını kaldırmıyorum" deseydi ne olurdu? Hükümetin harcamalarını karşılayacak parası olmadığı gibi herhangi bir yerden borç da bulamayacak o zaman olağanüstü önlemler almaya başlayacak hale gelirdi ABD. Bir kısım insanlar işsiz kalacak, bir kısım paraları ödemeyecek, kamu yatırımları duracaktı 1 Haziran itibariyle. Biz bu filmi Trump döneminde de birkaç kez görmüştük. Hatta Trump bugüne kadarki ABD başkanlarından farklı olarak çok cesurca şunu söylemişti "Bu defa ödemeyelim bakalım, ne olursa olsun. Bir defa da bunu yaşayalım" gibilerinden konuşmuştu ama neticede o limit tekrar yükselmişti. Yükseltilmediği zaman ABD çapında borcun devlet tarafından temerrüde düşmesine neden oluyor ki burada hem Amerika GSYH'si düşecek hem de işsizlik büyük ölçüde artacaktı. Temerrüde düşerse dışarıya ne olur diye baktığımız zaman hemen ABD tahvil ödeme gücünü gösteren derece notu AAA dan AA+ 'ya düşürülüyor. Moodys de bir süre sonra şunu yapacağım demişti: "ABD temerrüde düşerse hem dereceyi düşüreceğim hem de amerikan GSYH %4 düşecek." Yani çok yüksek rakam ki bu 7 milyondan fazla insan da işini kaybedecek demekti. Çok kısa bir temerrüd bile olsa 2 milyon iş kaybına neden olacaktı. Geçen haftalarda istihdam verileri artıdaydı. Birden bu zamana kadar alınmış mesafe yok olacak harcanmış emek sıfıra inecekti. ABD'nin dünyadaki konumu ne olacaktı peki? Burada istihbarat unsurları da devreye girecekti. Bir uzman, "Eğer Amerika borcunu ödemezse Rusya ve Çin bunu fırsat bilerek ABD'de kaos var Amerikan Demokrasi'si artık işlemeyecek diye propaganda yapabilecekler" dedi. Temerrüde düşülmesi durumunda ABD'nin İçişleri Bakanlığı, Savunma Bakanlığı, CIA ve FBI çalışanlarının da maaş alamayacağı kritik bir pozisyona düşme durumu olacaktı. Yellen'e "Temmerüde düşünce ne yapacaksınız?" sorusu sorulduğunda "Önümüzdeki seçeneklerin hiçbirisi iyi seçenek değil. Her biri kötü seçenek. Onları tartışamam, hangisi daha az kötü diye sıralamaya giremem" demişti. Neticede Hazine Bakanı ABD'yi en iyi durumda bıraksın diye düşünüyorsanız bunun yapılmasının bir tek yolu vardı o da Kongre'nin "mevcut ABD hükümetininin arkasında duruyorum" diyerek ve borç tavanını yükseltmesiydi. Çünkü Amerika'nın temel ilkesi yükümlülüklerini devlet olarak yerine getirmesidir. Cumhuriyetçiler 1980'lerde 1 tirilyon doların altında iken bugün 3 trilyon doların üzerine çıkacak şekilde artıştan endişe duyarak "Bu hükümet ne yapıyor, paralar nereye gidiyor" diyor. Yani usulsüzlükler anlamında değil ama yönetemiyorsunuz anlamında sesini yükseltti. Bu noktada Beyaz Saray, Trump'ın yönetimi altında birkaç kez borç tavanını koşulsuz olarak yükseltilmesini gerçekleştirdi. Biden defalarca Cumhuriyetçiler'e 'bu konuda bize destek olun' diye çağrıda bulundu. 'Arkadaşlar bize ültimatom vermek yerine normal tartışmalara girelim. Çünkü nerede keseceğiz nerede harcayacağız, vergi sistemini nasıl elden geçireceğiz, herkese para ödeyerek nasıl devam edeceğiz konularını birlikte konuşarak tartışalım bizi bunlarla tehdit etmeyin' dedi. Her iki parti liderleri 1 Haziran öncesi uzlaşmaya varmak için görüşmek zorundaydılar. Aksi takdirde hazine parası tükenmeden önce hangi tahvil öncelendirilecek hangi kurumun parasını ödeyeceğiz sürecine başlansaydı bunun dünya üzerinde de domino etkisi olacak ve burada Yellen'ın son dediği "ABD temerrüde düşerse küresel ekonomi tehdit altında olacak ve Amerikan liderliği hafızalarda uzun yıllar yer edinecek bir baltalamaya maruz kalacak diye açıklamalarda bulundu. Cumhuriyetçi McCarthy ile Biden "Borç tavanını 2025'e kadar askıya alacak bir anlaşma" yaptı. Kongre'nin de bunu onaylaması bekleniyor. Eğer anlaşma yapılmasaydı Avrupa Amerika'dan ayrışacaktı politika bazında. Ve Avrupa kendi politikasını kendi sistemini götürecekti. Amerika Merkez Bankası FED'in şu ana kadar göstermiş olduğu çaba bozulsa idi onca emeğin boşa gitmesi söz konusu olurdu. Çünkü FED rasyonel olarak 'veri'ye bakıyor. Son 25 baz puanlık artıştan sonra ılımlılık düzeyi de geldi. Belki bir tane faiz artışı olacak ya da olmayacak ama hafif bir düşme eğilimine girecek diye düşünüyorum. Türkiye'nin dış ticaret hacminin hemen hemen yarısı dolar yarısı euro. Euro lehine bir değişiklik olursa Türkiye lehine olabilecek bir durum söz konusu olabilir ihracat açısından. Kongre anlaşmayı onaylamazsa ABD dolarının değerinde düşme ile Euro lehine olacak yükselme Türkiye için artı yazılacak ama bu sürdürülebilir değil. Asıl önemli olan mesele Çin'in ve Japonya'nın elinde bulundurdukları çok ciddi miktardaki tahviller. Çin'in elindeki tahviller Japonya'nın elindeki tahvillerin üç katı. Bir süpriz olur mu? Covid gibi başınıza bir de bu gelsin denilirse denklemler yeniden kurulacak ve yeniden bakılacak; tabii bunun kısa bir süre de olsa kaotik yapısı olacak. ABD buna izin verir mi? Küresel ekonomi böyle bir şeye izin verir mi? Bekleyip göreceğiz. Her şey üst üste geldi, banka batışlarının yanında kripto para borsalarında batışlar oldu, Rusya Ukrayna Savaşı oldu küresel anlamda sorunlar oldu. Tayvan ile çip savaşları oldu, Amerika Çin'e karşı dış ticaret açıkları verdi. Bütün bu parametreleri birarada ele aldığınız zaman Powell "bana daha fazla veri lazım" diyor. Amerika'nın faizleri yükseltmesinden daha çok uğraşması gereken mesele işsizlik sorunu gibi duruyor. Sistemden kaynaklanan işsizlik sorununun artması hem Merkez Bankası hem Hükümet'i zor durumda bırakır seçim öncesi. ABD Başkanı Merkez Bankası'na müdahale etmiyor. Bunu kurumun itibarı olarak görüyor. Kredi daralması bir sorun, enflasyon inatla yüksek kalmaya devam ediyor. Fiyat baskılarını bir anda indiremezsiniz. Piyasayı aldatamıyorsunuz. Burada şuna dikkat etmek gerek; bir tarafta FED'in kendi çalışanları görünümden rahatsız ve durgunluk gelecek diyor. Diğer taraftan FED üst yönetimi ben bir karar verdim ve yapacağım diyor. Yukarıda da ifade ettiğim üzerine yumuşak geçiş bekliyorum ama Merkez Bankaları ihtiyatlı olmak zorunda. Küresel bazda herkesin gözü Amerika'da. Çünkü Avrupa ülkelerine baktığımızda ya da Asya'ya göz attığımızda bu ülkelerin Merkez Banka'larının faiz kararlarını FED'in açıklamasından tarihsel olarak sonra yaptığını görüyoruz. Yani FED onlar için bir nirengi noktası teşkil ediyor. Dolayısıyla küresel açısan bunu çözmek zorundalar. *Bu yazı TRT Radyo 1'de Zafer Elgin ile söyleşilerimizden özetlenerek hazırlanmıştır* |
|
|
Yorumlar |
| Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |
Yazarın diğer yazıları |
| ACİL SERVİSTEKİ EKONOMİYE OVP YOĞUN BAKIM OLACAK - 08/09/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen ACİL SERVİSTEKİ EKONOMİYE OVP YOĞUN BAKIM OLACAK 8/9/2023 |
| EKONOMİNİN GÜNDEMİNDE POWELL VE BRICS VAR - 28/08/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen - EKONOMİNİN GÜNDEMİNDE POWELL VE BRICS VAR 28/8/2023 |
| MEMUR VE EMEKLİ MAAŞLARI NE OLACAK - 26/08/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen - Memur ve Emekli Maaşları Ne Olacak 26/8/2023 |
| TÜRKİYE SIRAT KÖPRÜSÜ ÜZERİNDE DURUYOR - 21/08/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen - TÜRKİYE SIRAT KÖPRÜSÜ ÜZERİNDE DURUYOR 21/8/2023 |
| EKONOMİDE BUGÜN ASLINDA DÜNDÜ - 10/08/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen - EKONOMİDE BUGÜN ASLINDA DÜNDÜ 10/8/2023 |
| BUGÜNÜN PARA FİNANS TRAFİĞİNİ ANLAMAK - 2 - 08/08/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen - BUGÜNÜN PARA FİNANS TRAFİĞİNİ ANLAMAK - 2 8/8/2023 |
| BUGÜNÜN PARA FİNANS TRAFİĞİNİ ANLAMAK - 1 - 01/08/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen - BUGÜNÜN PARA FİNANS TRAFİĞİNİ ANLAMAK - 1 1/8/2023 |
| FİNTECH NEREYE BİZ NEREYE - 17/07/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen - FİNTECH NEREYE BİZ NEREYE - 17/07/2023 |
| VERGİ ARTIŞLARI VE MAAŞ ZAMLARI NEREYE KOŞUYOR - 10/07/2023 |
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen - VERGİ ARTIŞLARI VE MAAŞ ZAMLARI NEREYE KOŞUYOR 10/07/2023 |
 Devamı |
|
|
| Ahmet Eren Özen | |
| BAŞKA TÜRKİYE YOK! | |
|
|
| Ayhan Bahattin Tuğsuz | |
| BÂİS-İ ŞEKVA BİZE HÜZN-İ UMUMİDİR KEMÂAAL! | |
|
|
| Bülent Selçuk | |
| ARAP SAÇINA DÖNEN SIĞINMACI POLİTİKASI | |
|
|
| Göksenin Çakmak | |
| DOSTLUKLARLA YAŞIYORUM | |
|
|
| Haldun Çıray | |
| CENNETTİN KAPISI | |
|
|
| H. Zeki Sungur | |
| GÜLLÜK, GÜLİSTANLIK BİR TÜRKİYE (!) | |
|
|
| Metin Cansız | |
| TÜRK TARİHİNİ ÖĞRETMELİYİZ | |
|
|
|
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen | |
| ACİL SERVİSTEKİ EKONOMİYE OVP YOĞUN BAKIM OLACAK | |
|
|
| Prof. Dr. İbrahim Attila Acar | |
| TÜRKİYE CUMHURİYETİ 100 YAŞINDA | |
