Sosyolojide çeşitli kuramlar var. Bunlar büyük, küçük ve orta kuramlar olarak üçe ayrılıyor. Öncelikle bunlara bakmadan, sosyolojiyi anlamak zordur.

Büyük Kuramlar: Sosyal gerçekliğin bütününü anlamaya çalışanlar. Meta ölçekli anlatılar da deniyor. Weber, Durkheim, Marx temsilcileridir. Örneğin Marx, ekonomiyi merkeze alarak ekonomik eşitsizlikler üzerinden bütün toplumsal yapıyı ve değişimi açıklamaya çalışır. Bu anlamda toplum hakkında değişen sosyal gerçekliği açıklamaya çalışır. Durkheim ise toplumu öyle bir kavramsallaştırıyor ki toplumun bilinç katmanı altında belirleyeceği her şey buna dâhil oluyor.

Küçük Kuramlar: Daha çok sosyal gerçekliğin kısmi bir tarafı ile ilgilenen ve her şeyi açıklama derdi olmayan kuramlardır. Bir kentte gençlik alt kültürlerinin sosyalleşmesi ile ilgili bir kuramı düşünelim. Ölçeği/evreni dardır. Gençlik toplumlaşmasını açıklamakla iddiası dardır.

Büyük ve küçük kuramları yukarıda izah ettim. Büyük ölçekli kuramlar test edilmeye pek de mümkün değildir. Test ya da deney derken; anket, görüşme ve benzerlerini kastediyoruz. Doğrulamak ya da yanlışlaşmak zordur.

Küçük ölçekli kuramlar ise deney imkânı tanırlar. Çünkü araştırmaya odaklandıkları gruplar küçük olduğu için anket yapmak vb. kolaydır. Deneye elverişli kuramlardır. Zaafı ise toplum hakkında genel fikir vermekten uzak olmalarıdır.

Yani bir anlamda küçük kuramlar ağaç iken büyük kuramlar ormandır.

Orta Kuramlar: Araştırılan konuyla ilgili hem deney yapmaya müsait olacak kadar küçük hem de toplumsal yapının genel geçerliliği hakkında anlamlı genelleme yapacak kadar büyüktürler.

Klasik 19. yy sosyolojisi büyük ölçekli kuramlara daha fazla değer vermiştir. Günümüzde ise daha çok küçük ölçekli, yani mikro düzeyde toplumsal yapının belli noktalarına odaklanan veya orta ölçekli kuramlar kullanılmaktadır. Örneğin Chicago Okulu'ndan bahsedildiğini akdemide duymuşsunuzdur. Orada yani ABD’de sosyologlar; göç, bölgesel eşitsizlik gibi konulara odaklanmıştır uzun zamandır mesela.