Toplumsal değişme, gelişme ve küreselleşme dediğimiz şey; zaman, mekân ve kültürü kapsayan ortak bir bağlamı oluşturuyor. Kant’ta zaman ve mekân sabit değişmezler olarak kabul edilir. Göreli bir tanımı yoktur. Fakat biz Einstein'in ortaya koyduğu İzafiyet Teorisi ile farklı mekânlarda farklı zaman akışlarının olabileceğini sabit bir karakter göstermediğini biliyoruz.

Zaman hakkındaki bilgimiz daha çok algıya ait. İronik ve paradoksaldır. Bütün bilimler zamanı kullanır. Açıklamak, sıralamak, gelişimini anlatmak için zamandan yararlanır. Bilim zamanı kullanırken değişimi gözlemlemiş olur. Değişme de kendini hem mekânda hem zamanda gösterdiği için İleri Toplum – Geri Toplum dediğimiz tanımlamalar ortaya çıkıyor. Nihayet burada da bir zaman ölçeği var.

Çünkü zamanın akış hızı ancak değişimin hızıdır. Toplumsal gelişmenin  zamansal bir haritasını çıkardığımızda insanın dünyadaki varlığının biyolojik olarak yaklaşık 500 bin yıl öncesine dayandığı kabul ediliyor. Elbette bu bahsedilen insan, bugünün insanı değildir. Zaten bu tarihe düşen bir kemik, fosil ve benzeleri de bulunamamıştır. Bu noktada dini ve sosyal görüş çok daha akla uygundur. Dinen insanlık tarihi 30 bin yıldır var. Demek ki bildiğimiz tarıma geçiş ise M.Ö. 10 bin yıllarına tekabül ediyor. Uygarlık, tarımla başlıyor ve ürüne sahip olmak ise mülkiyeti, eşitsizliği getirdiği için önem arz ediyor.

Tarıma geçtikten sonra uzun zaman feodal yapı sürüyor. Modern bilimin, modern toplumun hikâyesi ise 17. yy’da (sanayi devriminin tetikleyici yapısıyla) başlıyor. Demek ki toplum da avıclık – toplayıcılıktan tarım faaliyetlerine sürekli değişmiş. Değişim ise genellikle modernleşme kavramıyla adlandırılıyor. Modernleşme yeni normların baskın hale gelmesiyle sağlanıyor.

Özellikle iktisatta dünya ülkelerini sınıflandırmak için kullandığımız “Az Gelişmiş – Gelişmekte Olan - Geri Kalmış – Gelişmiş” gibi adlandırmalar başlı başına bir taksonomi (sınıflandırma) meselesi. Zamanı sınıflandırmak kültürü de sınıflandırmak olduğu için sanki her toplum farklı bir zamanı yaşıyormuş gibi bir algı oluşuyor. Bugünü yaşayanlar var. Geçmişi yaşayanlar var… Aslında günümüz sosyal bilimlerinde evrimci ilerlemeci anlayış terk edilmiştir. Haftaya bu konuya modernlik ile devam edeceğiz.

Dünkü Cumhuriyet Gazetesi'nde Emre Kongar toplumun bir anomi yani kuralsızlıklarla karşı karşıya kaldığını belirtiyor. Bu durumda toplum içinde yer aldığı mekan bakımından kendisini sıkıştırılmış ve tedirgin hissetmektedir. Kongar, anomi belirtileri olan toplumda bireylerin önünün tıkalı olduğunu, gelecek hedefleri koyamadıklarını, değer ile ahlak bağlarının koptuğunu, bireylerin boşluk ve hiçlik duygusuna kapıldığını söylüyor. Geleceğe ilişkin umutların olmadığı, genel bir güvensizlik ortamının yaşandığı, siyasetçilere güvenin azaldığı ve demokratik rejimde olmaması gereken bir geri çekilme ve kapanma durumu ile adaletten uzaklaşarak hukuk dışı uygulamaların yayılım göstermesi nin kaçınılmaz sonucu olarak toplum dışına göç ve intiharlarda artma eğilimi görülür diyor.