Küreselleşmeyi neyle başlatabiliriz? Ya da temel dinamikleri nelerdir? Bana kalırsa Sanayi Sonrası Toplum (Bilgi Toplumu diyenler de var) ile başlatabiliriz.Tabii Sanayi Toplumu ile karıştırmayalım.

1970’lerde kürselleşme net olarak başlar. Temel belirleyeni bilgisayar destekli teknolojilerin ortaya çıkmasıdır. Üçüncü sektör “hizmet sektörü” de bu zamanda sektör olarak ortaya çıkmıştır. Hizmet sektörü vardı ama bu şekilde tanımlanmıyordu.

Bu topluma Bilgi Toplumu diyen var. Çünkü Daniel Bell’in yazdığı The Coming of Post Iındustrial kitabı nedeniyle Bilgi Toplumu olarak adlandıranlar da var. Bu kitap 1973 yılında yazılmıştı. Yine Alvin Toffler’ın “Üçüncü Dalga” adlı kitabı vardır bilirsiniz. Dalgalar: Tarım Toplumu – Sanayi Toplumu – Sanayi Sonrası Toplumu şeklinde ilerlemektedir. İleri kapitalist ve kendini küresel boyutta hissettiren bir topluma doğru gelişim göstermektedir.

Uydu teknolojilerinin gelişimi yine çok önemli. Bu teknoloji sayesinde bütün dünya her bakımdan çok akışkan vaziyettedir. Para, bilgi, mal ve ticaret akışı çok hızlı. Finans kapitalin sağladığı ağlar, uyduların sağladığı bilgi ağları, küresel ölçekte bütün toplumların ortak kaderini belirliyor. Mesela kirlilik, yoksulluk, eşitsizlik, diktatörlük artık tek bir ülkenin problemi değil. Bütün bunlar göçü tetiklediği için herkesi etkiliyor. Karbon salınımı ve yeşil ekonomi örneğin şimdilerde tüm dünya çapında üzerinde yasal olarak da durulması gereken bir mesele olarak karşımıza çıkıyor.

Kapitalizm, ulusal devletlerin sınırlarını aşındırır. Üretim ve ticaret faaliyetleri ulusal sınırları aşıyor. Tipik örneği çok uluslu şirketlerdir. Örneğin Coco-Cola, sanıyorum Kuzey Kore hariç dünyadaki bütün ülkelerde satılmaktadır. Mc.Donalds mesela Sinop ve Tunceli gibi birkaç ilimiz dışında ülkemizde hemen her ilde faaliyet göstermektedir. Starbucks'lar ha keza... Çokuluslu şirketler, bir ülkede işçi ücreti fiyatları arttığında ya da hammadde kaynaklarının fiyatı arttığında o şubelerini başka ülkelere taşıyabiliyorlar. Samsung üretimini Çin'de yapıyor. Taç Linens'in Çin'de üretimi vardı. Çin'de işgücü ücreti düşüktü. Türkiye'yi de Çin gibi yapmak istemeleri ondan. İşgücü ücreti düşsün, Türkiye'ye Avrupa'dan yatırım gelsin, hükümet kazanırken halk biraz daha ezilsin!

Küreselleşmeye şüpheyle bakanlar; da var elbette. 2000’li yılların başında borsa binalarını basanlar var. Hatırlar mısınız? 2011'de Wall Street'i İşgal Et eylemi vardı. Tüm nüfusun %1'ini oluşturan bir grup zenginin %99 üzerinde egemenlik kurmasına karşı çıkmışlardı. Seattle Konferansını basan kişilerdi. İddiaları ise şuydu: Küreselleşme her ne kadar bazı fırsatları barındırıyor gibi gözükse de aslında eşitsizliği küresel ölçekte derinleştiren bir gelişmedir Bir anlamda yeni tip sömürgeciliktir. Küreselleşme karşıtlarına göre küreselleşme; kapitalizmin daha ileri bir boyutuna geçmiş bir şeydir.

Küreselleşme ile bir toplum bir anda yoksullaşabiliyor. Eşitsizlik ilişkisiyile bir tarafın emeği sömürülürken diğer taraf astronomik gelirler elde edebiliyor. Sermayenin, sivil toplumun, insan hakları güvencelerinin küreselleşmesi ulus devletin kendi vatandaşları üzerindeki tasarrufu eritiyor. Örneğin AİHM’de görülen davalarla Türkiye büyük tazminatlar ödemek durumunda kalmıştı. Neyse ki şimdilerde AİHM kararları tanınmıyor ve de uygulanmıyor!!!

Küreselleşmeye Olumlu Yaklaşanlar ise küreselleşen bir toplumda, bilginin ucuz ve açık olduğu bir toplumda diktatörler ayakta kalamaz diyor. Gerçeklik şeffaflaşır. Ulusal ölçekte yaşadığınız bir sıkıntıya küresel çapta destek bulabilirsiniz diyenler var. WikiLeaks sızıntıları bu bağlamda düşünülebilir belki.

Dönüşümcüler ise küreselleşme ile yerelleşme arasında ilişki kurarlar. Bir şey yerelliğini küreselleşmede tamamen kaybetmiyor. Fakat daha farklı bir şeye dönüşüyor. Bir anlamda haklılar. Mesela Madagaskar’daki yerli bir kabile hakkında bilgiye ulaşabiliyoruz. Sentezciler var: Glokolazition (Küreyelleşme) diyorlar. Bankalardan bir örnek HSBC'nin sloganı “Dünya’nın Yerel Bankası” ifadesidir.

Peki ben ne diyorum?

2013'ten beri toplum değişime uğramıştır. Bu tarihten sonra halkın beklentileri, istekleri, talepleri hatta şikayetleri değişmiştir. Türkiye gibi geleneklerine bağlı sanılan bir toplumda bile değişim gerçekleşmiştir. Örneğin TikTok adlı uygulamada şov yapan başı örtülü, şalvarlı köy kadınlarını ve onların “herif” diye çağırdıkları kocalarının videolarını “eski Türkiye”de düşünebilir miydik? Bir değişim olduğu açıktır. Bu değişimin olumlu mu olumsuz mu olduğunu zaman gösterecektir. Şu anda net bir ifade kullanılamaz.

Post-Modern toplumu hızlı geçtik. Ve ben ilk kez “commodern toplumdayız” diyerek ilişki olan ilintili olan yani bağlantılı olan bir toplumdan zaten çeşitli yazılarımda bahsetmiştim. Bu toplum iletişimden öte aynı şeyler için benzer tepkiler göstermekte ya da kendisiyle alakalı olmayan şeylerde bile tepki verebilmektedir. Bu bazen empati ile sezgisel olarak bireyde eyleme neden olmakta bazen de sosyal mühendislik çalışmaları sonucunda bireyin çevresiyle, toplumla, hatta kendisiyle çatışmasına; ayrışmasına neden olmaktadır.

Vardığım nokta ise (telifi bana ait) şu kısa cümle oldu. “Küreselleşen ve kentlileşen bir dünyada özgür insanların demokratik bütünleşmesi gerçekleşecektir.” Bu da ancak halkın egemenliği ile olacaktır.