Ahmet Eren Özen
ahmeterenozen1@gmail.com
ÖRNEK SİYASETÇİ HİLMİ URAN
23/12/2024 Değerli dostlarım, nice siyasetçi vardır ki bugün isimleri unutulmuştur. Fakat bunları ara sıra gündeme getirmek hayırla ya da şerle anmak gerekir. Nasıl anacağınız elbette size kalmıştır. Ben size bugünkü yazımda; vefat eden siyasetçilerden değerli idareci, vali, milletvekili ve bakan Mustafa Hilmi Uran'dan bahsetmek istiyorum.  Bodrum'a gidenler ilçenin meydanına ismi verilen Hilmi Uran'ı acaba ne kadar tanırlar? Hilmi Uran, 1886'da Bodrum'da doğmuş. İlk eğitimine Bodrum'da başlasa da babasının görevi dolayısıyla Sakız adasında, Muğla Fethiye'de ve Manisa Demirci'de okul hayatını sürdürmüş. Bugünkü adıyla İzmir Atatürk Lisesi'nden 1905'te mezun olarak Mülkiye'ye girmiş. Mülkiye'deki öğrenciliğinde ev arkadaşı daha sonra başbakanlık yapacak olan Şükrü Saraçoğlu imiş. II. Meşrutiyet'in ilan edildiği 23 Temmuz 1908'de okuldan mezun olmuş. O dönem Mülkiye'den mezun olanlara verilen altın saat ona da verilmiş. Okuduğunuz gibi tarihe geçmiş bu değerli isim, bugün bile saygınlığını koruyan okullardan İzmir Atatürk Lisesi'nden ve Ankara'daki Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun olmuş. Demek ki Osmanlı'dan Cumhuriyet'e değerli okulların varlığını sürdürmesi hepimiz için büyük bir kazanç olarak nitelendirilebilir. Böyle köklü okulların sayısı ülkemizde az olmakla birlikte bu okulların mezun sayılarının çok ve mezunlarının işe yerleşme oranı yüksek olduğundan isimleri pek çok kişi tarafından bilinmektedir. Hilmi Uran mezuniyetinin ardından memuriyete İzmir'de başlamış, mal müdürlüğünde bulunmuş. Kaymakam olarak görevlendirilerek Menemen'e gitmiş. Menemen'de kaymakam iken çekirge istilası ile mücadele etmiş. Çekirge deyip geçmeyelim. Tarlaya dadanan ve sürü halinde hareket eden binlerce çekirge, birkaç saat içinde mahsulleri tüketen bir böcektir. Bu böcek türü, İslami yorumculara göre zor durumda kalınması halinde yenebilecek (helal) hayvan olarak da bilinmektedir. Tarla çekirgeleri, diğer türlerinin aksine sadece bitkisel ürünlerle beslenirler. Bugün bazı ülkelerde çekirgenin yağda kızartılarak tüketildiğini ve protein bakımından zengin olduğunu biliyoruz. Çinli erkekler, onlar için normal olan böceklere dayalı beslenme sayesinde; böceklerin kabuklarındaki keratin maddesini tükettikleri için kellik yaşamazlar. Kelliğe çözüm arayanlar bunu deneyebilirler! Peki Hilmi Uran, kaymakamlığında sadece çekirgelerle mi mücadele etmiştir? Hayır. O, karakollarla İzmir vilayeti arasındaki telefon hatlarının çekilmesi ve onarımıyla da ilgilenmiştir. İçme suyu kanalları açtırmış, Çeşme'deki kaymakamlığı döneminde ise Balkan Savaşları nedeniyle yaşanan Türk ve Rum muhacereti (göçü) ile ilgilenmiştir. Daha sonra Mülkiye Müfettişliği'ne atanan Kars'ta ve Trabzon'da görev yapan Uran, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın yenilmesi ve Mondros Mütarekesi ile işgale uğrayan Osmanlı Devleti idaresine yapılan baskılar neticesinde tutuklanmıştır. İşgal kuvvetlerine göre tutuklanma nedeni Çeşme'deki görevi sırasında Hristiyan göçmenlere kötü muamele edilmesi olsa da bu suçlamadan beraat etmiştir. Nezaret arkadaşları İttihat ve Terakki'nin önde gelenlerinden Sait Halim Paşa, Halil Menteşe ve Ali Fethi Okyar imiş. Hatta burada ilk kez Mustafa Kemal'i görmüş. Mustafa Kemal, Ali Fethi'yi ziyaret için bu hapishaneye gelmiştir. Lord Kinross'un "Atatürk" adlı kitabına göre Mustafa Kemal de aynı dönemde tutuklanma endişesi ile yaşıyordu. İstanbul onun için güvenli değildi. Ordular terhis edilmişti ve pek çok asker arkadaşı tutuklanmıştı. Yine de o arkadaşlarına cesaret vermek ve planladıkları Anadolu direnişini başlatmak için görüşmelerini nezarette dahi sürdürüyordu. Hilmi Uran, nezaretten çıkartılarak Çeşme'ye götürülür ve burada yargılanarak az önce belirttiğim gibi suçsuz bulunur. 300 imzalı dilekçe ile Muğla'dan mebus adayı gösterilir ve Osmanlı'nın son Meclis-i Mebusan'ına Muğla mebusu olarak seçilir. Meclis-i Mebusan dağıtıldıktan sonra arkadaşlarının büyük çoğunluğu gibi Ankara'ya geçmez. Milas'a giderek ticaret yapmaya başlar. Kendisine Ankara hükümetince teklif edilen Aydın ve Kars mutasarrıflık görevlerine önce sıcak bakmaz. Ancak ticari işleri kötü gidince Eylül 1921'de Ardahan mutasarrıflığını kabul ederek Sovyet Rusya bandıralı bir gemi ile Antalya'ya gelir. Buradan Ardahan'a gitmek için vasıta bekler iken kendisine Antalya mutasarrıflığı verilir. O yıllarda Antalya, Anadolu'nun Batı'ya açılan tek limanıdır. Çünkü İzmir limanı Yunan işgali altındadır. İtalyanlar, Ankara ile anlaşarak Akdeniz bölgesinden çekilmişlerdir. İtalyanlar'ın buradaki haberleşme antenlerini söktürmede Hilmi Uran gecikmez. 1927'de Adana milletvekili seçilen ve altı dönem vekillik yapan Uran; Bayındırlık, Adalet ve İçişleri Bakanlığı da yapmıştır. Bakanlığı döneminde 2. Dünya Savaşı'nın çıkması nedeniyle yağlı tohum ihracatı yasağında bir tüccarın stokladığı malları yurt dışına çıkarma karşılığı kendisine teklif ettiği rüşveti reddetmiştir. (1) O dürüst, mümtaz bir kişiliğe sahip siyasetçilerdendi. Kendisini ziyaret eden Demokrat Partili milletvekillerine "Beni ziyaret etmeniz, sizin siyasi istikbalinizi sıkıntıya sokabilir" deme yüce gönüllüğüne sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bazı teyit edemediğim kaynaklara göre İsmet İnönü, 1948'de Meclis'te Demokrat Partililer'in hem cumhurbaşkanlığı hem parti başkanlığı birlikte yapılmaz diyerek kendisine hücum etmeleri üzerine genel başkanlıktan fiilen çekilmiştir. O sırada genel başkan vekili olan Hilmi Uran, bu dönemde CHP'yi idare etmiştir. Çok ilginç değil mi? Türkiye siyasetinde sağcıların bir zamanlar eleştirdiği partili cumhurbaşkanlığı sistemi yaklaşık 60 yıl sonra sağcılar tarafından yeniden getirilerek Türkiye'de uygulamaya girdi. Hilmi Uran halka hitaben yaptığı konuşmalarda tek parti devrinde uyuşukluk yaşandığını, hareketsizliği ve ekonomik sıkıntıları kabul etmiş, rakiplerle karşılaşılınca (Demokrat Parti'yi kastediyor) kendilerine de canlılık geldiğini belirtmiştir. Seçim güvenliğini önemsemiş, tek dereceli seçim sistemini, gizli oy açık sayım ilkelerinin geçerliliğini vatandaşın tercihinde rahat olması için ısrarla savunmuştur. Konuşmalarında DP'yi her şeyi kötülemekle suçlar. Altı ilkeye sıkı sıkıya bağlı olan Uran, laikliği geniş vicdan hürriyeti olarak tanımlamış ve laikliği vatandaşlık bağlarını kuvvetlendiren, ortak vatan sevgisini hakim kılmaya çalışan ana inkılap olarak görmüştür. Hatıralarını bir kitapta toplayan Uran'ın açık sözlü ve dürüst bir politikacı olduğu notlarından da bellidir. Örneğin bir hatıratında 1919'da gittiği Kars'a 26 yıl sonra 1945'te tekrar yaptığı ziyarette şehrin hiç gelişmemiş olduğunu yalnız kadınlı erkekli toplantıların artık yapılabildiğini belirtmiştir. Yani Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı bazı yerlere yeterli gelişim olanağı sağlayamamıştır. Çalmayan, çırpmayan bu dürüst politikacı 1950'de tekrar milletvekili seçilemeyince ekonomik sıkıntı yaşayarak oğlunun evinde kalmaya başlar. 21 Ekim 1957'de oğlunun evinde kalp krizi geçirerek hayatını kaybeder. Hilmi Uran hakkında internette çok az bilgi vardı. Ancak kendisinin hatıralarını merak edenler Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yeni baskısı yapılan "Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralım, 1908-1950" adlı anı kitabını temin edebilirler. Kendisinin "Şark Raporu (1944)" ve "Üçüncü Sultan Mehmed'in Sünnet Düğünü" kitaplarını sahaflardan arayabilirler. Halka açık olan Meclis tutanaklarındaki konuşmalarını inceleyebilirler. KAYNAKLAR: (1) Bakan Olduğu Halde Rüşvet Kabul Etmeyen Adam: Hilmi Uran https://www.youtube.com/watch?v=z4li54m8cLM&t=674s Diğer Kaynaklar: https://dergipark.org.tr/tr/pub/belgi/issue/47303/551192 https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=0AHXx9tC9kV7YDGMf7Z2yg&no=LNFzea7j44MD1NqDRoft8Q https://gazetecimustafaekmekci.com/node/776 |
|
|
Yorumlar |
| Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |
Yazarın diğer yazıları |
| SAHNEDE ÖLEN SANATÇI ŞEHİT, YARALANAN GAZİDİR - 01/04/2025 |
| SAHNEDE ÖLEN SANATÇI ŞEHİT, YARALANAN GAZİDİR - Ahmet Eren Özen - 1/4/2025 |
| İHANET SARMALINDA TÜRKİYE - 15/03/2025 |
| Ahmet Eren Özen - İHANET SARMALINDA TÜRKİYE - 15/3/2025 |
| ALDATMA VE ALDATILMAK - 17/02/2025 |
| Ahmet Eren Özen - ALDATMA VE ALDATILMAK 17/2/25 |
| SURİYE MESELESİNDE ERDOĞAN VE ÖTEKİLER - 09/12/2024 |
| Ahmet Eren Özen - SURİYE MESELESİNDE ERDOĞAN VE ÖTEKİLER 9/12/2024 |
| TKP'NİN CHP KARŞITLIĞINDA KÖYLÜ MESELESİ - 27/11/2024 |
| Ahmet Eren Özen - TKP'NİN CHP KARŞITLIĞINDA KÖYLÜ MESELESİ - 27/11/2024 |
| BAŞKA TÜRKİYE YOK! - 01/11/2024 |
| Ahmet Eren Özen - BAŞKA TÜRKİYE YOK! 1/11/2024 |
| EN GARİP RÜYADAN DAHA GARİP GERÇEKLİKLER YAŞIYORUZ - 28/10/2024 |
| Ahmet Eren Özen - EN GARİP RÜYADAN DAHA GARİP GERÇEKLİKLER YAŞIYORUZ 28/10/2024 |
| İZMİR KÖRFEZİNİ ÖLDÜREN NEDENİ AÇIKLIYORUM - 11/10/2024 |
| İZMİR KÖRFEZİNİ ÖLDÜREN NEDENİ AÇIKLIYORUM - Ahmet Eren Özen 11/10/2024 |
| MUTLULUĞA KAPI AÇIN - 07/10/2024 |
| MUTLULUĞA KAPI AÇIN - Ahmet Eren Özen 7/10/2024 |
 Devamı |
|
|
|
| Ahmet Eren Özen | |
| SAHNEDE ÖLEN SANATÇI ŞEHİT, YARALANAN GAZİDİR | |
|
|
| Ayhan Bahattin Tuğsuz | |
| BÂİS-İ ŞEKVA BİZE HÜZN-İ UMUMİDİR KEMÂAAL! | |
|
|
| Bülent Selçuk | |
| ARAP SAÇINA DÖNEN SIĞINMACI POLİTİKASI | |
|
|
| Göksenin Çakmak | |
| YARALI HAYVAN SALDIRGANDIR | |
|
|
| Haldun Çıray | |
| CENNETTİN KAPISI | |
|
|
| H. Zeki Sungur | |
| GÜLLÜK, GÜLİSTANLIK BİR TÜRKİYE (!) | |
|
|
| Metin Cansız | |
| TÜRK TARİHİNİ ÖĞRETMELİYİZ | |
|
|
| Prof. Dr. Coşkun Küçüközmen | |
| ACİL SERVİSTEKİ EKONOMİYE OVP YOĞUN BAKIM OLACAK | |
|
|
| Prof. Dr. İbrahim Attila Acar | |
| TÜRKİYE CUMHURİYETİ 100 YAŞINDA | |
|
|
| Umut Tutcu | |
| SURİYE'DE NELER OLUYOR? | |
